Polska przystępując do Unii Europejskiej zobowiązała się do wypełnienia wymogów dyrektywy Rady 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 roku, dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych. Opracowano Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych (KPOŚK).
Realizowany konsekwentnie od r. 2004 wprowadził ogromny, może mało zauważony przez media, w związku z tym niedostatecznie doceniony przez społeczeństwo postęp, w gospodarce wodno-ściekowej w tym w oczyszczaniu ścieków komunalnych – blisko 100% mieszkańców miast i ok. 60% mieszkańców wsi objętych zostało siecią kanalizacji sanitarnej powiązanej z prawidłowo działającymi oczyszczalniami ścieków.
W wyniku oczyszczania ścieków i odprowadzania do odbiorników, wód czasami przewyższających czystościa wody naturalnych odbiorników, na terenie oczyszczalni pozostają duże ilości osadów ściekowych, które określane jako sucha masa (sm) wynoszą w zależności od źródeł danych 500 – 640 tys. Mg/rok. W stanie po odwodnieniu mechanicznym, przeważnie zawierają ok. 20% sm, a więc cała masa uwodnionych osadów to ok. 2 – 3 mln Mg/r. Ze względu na dużą masę osadów stwarzają one problemy, głównie dla dużych oczyszczalni ścieków. Osady ściekowe z komunalnych oczyszczalni mogą być wykorzystane przyrodniczo . Mimo bardzo restrykcyjnych polskich standardów określających dopuszczalne zawartości metali przy wykorzystaniu osadów jako nawozu naturalnego, są one dotrzymywane w osadach. Przed wykorzystaniem przyrodniczym osady powinny być higienizowane.
Stosuje się metody wapnowania, sezonowania, kompostowania lub termicznej obróbki (np. Lublin). Interesujące jest wykorzystanie energii odnawialnej w procesie suszenia. Są to suszarnie solarne lub hybrydowe. W artykule podano 8 przykładów takich instalacji.
Po roku 2010 zbudowano 10 spalarni komunalnych osadów ściekowych przy współfinansowaniu UE. Instalacje powstały w dużych oczyszczalniach, o wydajności ok. 100 tys. m3/d i powyżej – Warszawa-Czajka, GOŚ Łódź, Kraków- Płaszów, Gdańsk-Wschód, oraz średnich ok. 50 m3/d i poniżej. Jedynie instalacja w Gdyni –Dębogórze została zbudowana w r. 1998.
Są to instalacje kosztowne jako inwestycje oraz drogie w eksploatacji. Instalacja eksploatowana przez GIWK w oczyszczalni Gdańsk-Wschód kosztowała 21 mln euro, a spalanie osadów kosztuje ok. 15 mln zł /r. W wyniku spalania niszczona jest bezpowrotnie struktura materii organicznej (ok. 60-. 70% sm) ze znaczną zawartością związków fosforowych, łatwo przyswajalnej jako nawóz organiczny. Pozostaje popiół oraz zanieczyszczenia powietrza odprowadzane jako spaliny. Część zanieczyszczeń zatrzymywana jest w procesie oczyszczania spalin. 6 instalacji, dla których podano rzeczywistą ilość spalonych odpadów, wykorzystało moc przerobową spalarni w ok. 70%.
Potencjał 11 instalacji to ok.165 tys. Mg sm tj możemy spalić ok. 25 – 30% wszystkich osadów wytworzonych w Polsce, w tym udział spalarni w warszawskiej Czajce wynosi ok.12%. Zakupione instalacje będą pracowały jeszcze przez 20 – 30 lat.
W świetle lansowanej przez UE polityki gospodarki odpadami w obiegu zamkniętym, osady ściekowe powinny być zawracane do obiegu gospodarczego jako składnik nawozów naturalnych. Nawozy te zgodnie z proponowanymi regulacjami będą dopuszczone pod określonymi warunkami do obrotu handlowego we wszystkich krajach UE. Mają one być konkurencją dla nawozów mineralnych, które bazują na importowanych minerałach, w procesie produkcyjnym przyczyniają się do powiększenia emisji CO2 oraz odpowiadają za wprowadzanie do gleby kadmu. Zwraca uwagę propozycja regulacji UE dotycząca zawartości kadmu w nawozach – 60 mg Cd/kg, za 3 lata 40 mg Cd/kg, za kolejne 12 lat- 20 mg Cd/kg. Zgodnie z polską regulacją, w osadzie wykorzystywanym w rolnictwie, zawartość kadmu nie może przekroczyć 20 mg Cd/kg sm osadu. Zgodnie z analizą w osadzie z oczyszczalni Wschód jest 2 mg Cd /kg sm.
Operatorom spalarni zaleca się wydzielenie fosforu zawartego w popiołach powstających po spaleniu osadu, którego zawartość wynosi ok.10%. Jest to możliwe w wyniku procesu chemicznego, który prowadzi do otrzymania uwodnionego fosforanu wapnia.
Pozostali operatorzy oczyszczalni ścieków, którzy obecnie wykorzystują osady przyrodniczo, mogą spodziewać się, że osady, jako zalecany składnik nawozów naturalnych, będą poszukiwane na rynku UE.
Poniżej prezentujemy cały artykuł.
Ścieki komunalne, osady, a gospodarka odpadami w obiegu zamkniętym.
